Biogospodarka jako strategiczne wyzwanie zrównoważonego rolnictwa

Biogospodarka to, najogólniej mówiąc, sposób gospodarowania dążący do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, powodujących antropologiczne globalne ocieplenie atmosfery Ziemi. Cel ten, jest przypisany od samego początku modelowi rolnictwa zrównoważonego, jako jeden z podstawowych wyznaczników tego kierunku rozwoju rolnictwa. Może więc dziwić stwierdzenie, że biogospodarka jest strategicznym wyzwaniem dla zrównoważonego rolnictwa.

Otóż biogospodarka, to idea dla całego modelu gospodarki światowej, która powinna stopniowo uniezależniać się od paliw kopalnych na rzecz surowców dostępnych na powierzchni Ziemi. Rola rolnictwa, w tym modelu gospodarki ma polegać nie tylko na zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego, ale również na dostarczeniu biomasy dla biorafinerii, gdzie wytwarzane będą paliwa energetyczne i inne produkty dla przemysłu.

Co zatem z problemem braku żywności dla wzrastającej populacji naszego globu? W dalszym ciągu jest to problem aktualny i pierwszoplanowy. Zaleca się, żeby produkcja biomasy na potrzeby paliw energetycznych i innych produktów wykorzystywanych w biogospodarce, nie stanowiła konkurencji dla produkcji żywności. Dlatego nieunikniona jest dalsza intensyfikacja produkcji rolniczej, żeby na tej samej powierzchni wyprodukować jeszcze więcej żywności. Naukowcy pracują nad metodami tzw. zrównoważonej intensyfikacji produkcji w rolnictwie, która ma nastąpić na drodze hodowli nowych odmian roślin o większej produktywności i odporniejsze na czynniki stresowe, uzyskaniu środków nawozowych bardziej efektywnie wykorzystywanych przez rośliny, bardziej efektywnymi metodami nawodnień oraz szeroko pojętymi metodami rolnictwa precyzyjnego prowadzącymi do ograniczenia nakładów i wzrostu produktywności. Zrównoważona intensyfikacja ma nastąpić z wykorzystaniem metod nieprowadzących do degradacji zasobów wód i gleb. Obowiązuje również wskazanie, że rolnictwo powinno przyłączyć się do wysiłków pozostałych sektorów gospodarki do obniżania poziomu emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. W tym zakresie w Polsce, NCBiR wpiera szereg projektów w ramach programu BIOSTRATEG, między innymi poprzez projekt LCAgri: Wsparcie dla rolnictwa niskoemisyjnego zdolnego do adaptacji obecnie w perspektywie lat 2030 i 2050.

W budowaniu strategii rozwoju biogospodarki konieczna jest analiza potencjału dostępnej biomasy na określonym obszarze, w celu wyeliminowania transportu na duże odległości oraz zaplanowania odpowiednich wielkości przedsięwzięć. Naczelnym wyznacznikiem tej strategii musi być zachowanie dotychczasowego potencjału produkcji żywności. W tym celu wykonuje się analizę cyklu życia danego produktu z uwzględnienie jego wykorzystania w kontekście emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. By biogospodarka miała sens należy udowodnić, że produkty biogospodarki ograniczają zużycie surowców kopalnych. Przykładem biorafinerii jest rafineria oleju rzepakowego i produkcja biodiesla. Dopiero, gdy udowodnimy, że wykorzystanie biodiesla ogranicza emisje gazów cieplarnianych do atmosfery, pamiętając, że uprawa rzepaku wymaga znacznego nawożenia, przedsięwzięcie to ma sens dla rozwoju biogospodarki.

Rolnictwo odgrywa też znaczącą rolę w rozwoju energetyki wykorzystującej źródła energii odnawialnej w kontekście rozwoju biogazowni. Wskazuje się, że biogazownie rolnicze mają być stabilizującym źródłem energii, tańszym od magazynów energii dla energetyki wykorzystującej zasoby energii słońca i wiatru. Ale i w tym wypadku efektem działania biogazowni nie powinien być dodatkowy strumień emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, który zazwyczaj istnieje, gdy wykorzystuje się w procesie produkcji biogazu rośliny energetyczne, czyli uprawy dedykowane dla biogazowni np. uprawa kukurydzy. Aby zrównoważyć proces wytwarzania energii w biogazowniach rolniczych, należy więc wykorzystywać głównie odpady z przemysłu rolno-spożywczego lub zagospodarować nadmiar słomy i odpadów z produkcji zwierzęcej. Biogazownia jako element biogospodarki ma pracować głównie jako zakład utylizacji odpadów dotychczas składowanych, będących źródłem emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, lub w małej części wykorzystywanych.

Wsparciem dla rozwoju biogospodarki w Polsce jest realizowany w IUNG-PIB projekt UE programu H2020, o akronimie BioEcon: Nowe Strategie dla rozwoju biogospodarki w Polsce (bioecon.iung.pulawy.pl). W ramach projektu ma powstać platforma internetowa oferująca zainteresowanym rozwojem biogospodarki w Polsce narzędzia do analiz oraz dane przestrzenne. W ramach projektu rozwijana jest również współpraca z klastrami zajmującymi się energetyką odnawialną, biotechnologią oraz sektorem rolno-spożywczym.